Embedded Files
Op 19 december 1993, erkende Yad Vashem Arie van Tiel en zijn vrouw Hendrika van Tiel-Witsen als Rechtvaardigen onder de Volkeren
Op 19 december 1993, erkende Yad Vashem Arie van Tiel en zijn vrouw Hendrika van Tiel-Witsen als Rechtvaardigen onder de Volkeren
In maart 1943 werden Arie (1904-1964) en Hendrika (1898-1968) van Tiel uit Alkmaar, Nieuwpoortslaan 113, door leden van de Westerweel groep gevraagd om tijdelijk een aantal jonge joden te huisvesten. De Van Tiel’s, een echtpaar met twee kinderen van 8 en 13, stemde onmiddellijk in om te helpen, hoewel ze zich volledig bewust waren van de risico's. Arie en Hendrika (evenals de ouders van Arie: Gerrit en Klaartje van Tiel, en de broers Piet, Gerrit en Jo, die ook joden beschermden tijdens de oorlog) waren fel tegen het nazi-regime. De hele familie geloofde dat het hun plicht was om mensen te helpen waar en hoe mogelijk ook.
Liselotte (Lilo) Spiegel werd op 3 juli 1919 geboren in Berlijn. Ze was in 1935 lid van de jeugdgroep van de B.Z.V. (Berliner Zionistische Vereinigung) en verhuisde in 1938 naar Havelberg (D). Tijdens een jeugdtreffen op 9 november 1938 in Havelberg werd ze gearresteerd en verbleef een dag in hechtenis. In april 1939 is ze van Duitsland naar Nederland gekomen, waar zij tot april 1942 ging werken in het Joodse psychiatrische inrichting het Apeldoornsche Bosch. Van april 1942 tot april 1943 werkte zij in een joods bejaardenhuis in Gouda. Als verzorgster voor Joodse bejaarden kreeg ze een vrijstelling van de "Joodsche Raad". In Gouda maakte ze al plannen voor het moment wanneer het bejaardentehuis opgeheven zou worden.
Ze ging in 1943 naar Amsterdam naar een adres ingegeven door Norbert Klein. In Amsterdam werd ze in contact gebracht met Antje Roos en die begeleidde 23-jarige Lilo op 4 april 1943, die inmiddels was voorzien van valse papieren, naar het huis van Arie en Hendrika in Alkmaar. Een ambtenaar van de gemeente regelde nieuwe valse identiteitspapieren voor Lilo en gaf haar de naam Marie Sijtman-Goteman, een vluchteling uit Rotterdam wiens echtgenoot in Duitsland werkte.
Arie was timmerman maar was met zijn werk gestopt om te voorkomen dat hij voor de Duitsers moest werken. Reden waarom de familie van Tiel met een zeer beperkt budget moest zien rond te komen. Drie dagen na de aankomst van Lilo ontving de Van Tiel’s een bevel om hun huis binnen tien dagen te verlaten omdat de Wehrmacht het had gevorderd.
Lilo Spiegel
Bron: Ghetto Fighters House ArchivesArie en Hendrika vertelden Lilo dat ze zouden verhuizen naar een plek waar ze veilig zou zijn; zij verhuisden met hun Joodse vluchteling naar twee hutten op een bouwplaats in Alkmaar. De leefomstandigheden daar waren erg primitief, maar Arie bouwde een speciale schuilplaats voor Lilo.
Aanvankelijk droeg Lilo 12 gulden per week bij aan haar uitgaven uit het salaris dat zij kreeg door als naaister te werken. Levensmiddelkaarten kreeg ze via Norbert Klein totdat hij werd opgepakt. Ze bracht zelf ook levensmiddelkaarten rond bij andere onderduikers in Alkmaar, zoals Eva Fink, Greet Stork, Anneke Heymans en Lotte Löwenstein.
Toen Lilo geen inkomsten meet kon bijdragen, hadden de van Tiels er geen probleem mee om haar zonder enige betaling bij hen te laten blijven wonen.
Januari 1944 kreeg Lilo een betaalde baan en verliet het onderduikadres van Arie en Hendrika. Ze vertrok naar Harderwijk om als huishoudhulp te gaan werken bij een ambtenaren familie met vijf kinderen. Begin april krijgt ze te horen dat ze via België naar Frankrijk kan vluchten om daar mee te helpen een Chaverim (hulporganisatie voor en door orthodoxe Joden) op te richten. Bij de reis wordt ze geholpen door de Westerweel-groep, de ondergrondse organisatie van Max Windmuller en Frans en Hennie Gerritsen. Via Brussel komt ze in Parijs, waar ze zou worden verteld over de plannen. Als op 26 april haar Parijse contact wordt gearresteerd, reist ze met Riwka Roos verder via Toulouse naar Bordeaux, waar ze enige tijd in een keuken van de Organisation Todt voor de Duitsers werkt. Via Toulouse gaat ze in juli 1944 richting de Pyreneeën om naar Spanje te reizen. Deze voetreis wordt twee maal afgeblazen, Haar gezelschap gaat naar Toulouse en later Lyon, waar Lilo op een kantoor van het vliegveld gaat werken samen met onder andere Heinz en Ruth Durlacher (zie ook Ton Roos bij familie Roos) en Riwka Roos. Ze verblijven in een door de Duitsers gevorderde villa. Na twee weken gaan ze weer naar Toulouse om weer een poging te wagen, maar ook die wordt afgeblazen, waarna ze weer naar Lyon terugkeren. Op 10 juli 1944 lukt het haar uiteindelijk te voet met een groep van 25 Joden over de Pyreneeën via Andorra (18 juli 1944) naar Spanje te komen. In Andorra is ze getrouwd. Vanaf Andorra maakt ze gebruik van vrachtwagens om uiteindelijk naar Barcelona te komen. October 1944, gaat zij in Cadiz, Spanje, aan boord van het Portugese schip "Guine" naar Palestina.
In mei 1945 wordt haar eerste kind Nechama geboren en in januari 1948 haar tweede kind, Daniela.
Bron: Ghetto Fighters House Archives, testimony of Lilo Spiegel
Page updated
Report abuse