Stil protest
Tijdens de Tweede Wereldoorlog pleegden mensen op vele manieren verzet. Een onschuldige en stille manier van verzet plegen was het maken van sieraden met de beeltenis van koningin Wilhelmina. Wilhelmina was gevlucht naar Londen en stond symbool in de strijd tegen de Duitse bezetter. Door het dragen van dit nationale sieraad gaf je blijk van je trouw aan het koningshuis, zeker door een combinatie met de kleur oranje.
Helemaal vrij van gevaren was het dragen van dit soort sieraden overigens niet. De Duitsers probeerden deze acties de kop in te drukken door het uitvaardigen van straffen; 1000 gulden boete, een hechtenis en het verbeurd verklaren van de sieraden. Toch droegen in de zomer van 1940 veel Nederlanders deze ook vaak zelfgemaakte kleinoden. Ook werden ze wel in serie geproduceerd: in Schoonhoven werd er bij diverse zilversmeden een inval gedaan omdat zij veel van dit soort sieraden maakten.
OZO-speldje; Oranje Zal Overwinnen
Voor het maken van de sieraden werd vaak bestaand zilveren muntgeld gebruikt. Zo zijn er armbanden, broches, dasspelden, manchetknopen, lepeltjes en hangertjes. Allemaal gemaakt van dubbeltjes, kwartjes, guldens of rijksdaalders. Vaak werd alleen het hoofd uitgezaagd, soms met de tekst “Wilhelmina, Koningin der Nederlanden” langs de rand nog leesbaar, soms ook niet. Ook de gehele munt werd gebruikt, al dan niet in vorm geklopt. Bij lepeltjes werd soms de bovenkant, maar ook vaak de onderkant van de lepel vervangen door een munt.
Andere vormen van stil protest waren onder andere het uitsteken van de vlag, het dragen van anjers op de verjaardag van prins Bernhard of het vernoemen van kinderen naar de “Oranjefamilie”, bijvoorbeeld: Irene, Beatrix, Juliana of Wilhelmina of adverteren met prinsessenbonen (sperziebonen). Het waren nou niet bepaald heldendaden, maar ze gaven wel uiting aan de onvrede over het Duitse bewind.
Het eerste stille protest tegen de Duitese bezetting was op 29 juni 1940, toen in Den Haag veel Oranjegezinde Nederlanders bijeen kwamen voor de eerste verjaardag van een lid van het koninklijk huis sinds de inval van Duitse troepen. Deze dag werd aangegrepen om uiting te geven aan de trouw aan het Koningshuis en is bekend geworden als Anjerdag. De Anjer verwees direct naar de jarige prins Bernhard. Ondanks het feit dat het land bezet was, kon op deze dag, net als voorgaande jaren, een felicitatieregister getekend worden. Daarnaast er werden ook massaal bloemen gelegd bij het ruiterstandbeeld van Willem van Oranje voor paleis Noordeinde. Veel demonstranten droegen, net als prins Bernhard, een witte anjer. Rijkspropagandaminister Joseph Goebbels was tijdens Anjerdag toevallig ook aanwezig in Den Haag en heeft het gadegeslagen. Hij gaf onmiddellijk opdracht een eind te maken aan de actie. Rond twaalf uur in de middag zette de politie de omgeving rond paleis Noordeinde af, waarna de menigte zich over de stad verspreidde. Het protest was grotendeels geweldloos verlopen. Alleen ‘s avonds gingen enkele demonstranten op de vuist met NSB’ers. Natuurlijk sprak ook Mussert schande van dit gedrag.
Bloemlegging bij het standbeeld van Willem van Oranje voor paleis Noordeinde op 29 juni 1940
Bron: Historiek.net